Kahramanmaraş‘ta 6 Şubat’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki zelzelelerin akabinde Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), üniversitelerin data maksadıyla alan çalışması yürütmesi için TÜBİTAK 1002-C doğal Afetler Odaklı alan Çalışması Acil Dayanak Programı’nı hayata geçirdi.
İÜ Mimarlık Fakültesi akademisyenleri, program kapsamında hazırladıkları “Hatay Vilayetindeki Kültür Varlığı Yapıların 6 Şubat 2023 Sarsıntısı Sonrasındaki Yapısal Durumlarının Tespiti” başlıklı proje teklifinin kabul edilmesiyle çalışmalarına başladı.
Dekan Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller’in yürütücülüğünü üstlendiği proje kapsamında, ortalarında mimar, mühendis ve Belde plancısının da olduğu fakülte öğretim üyeleri Doç. Dr. Cemil Akçay, Dr. Öğr. Üyesi Selahattin Ersoy ve Dr. Öğr. Üyesi Mete Başar Baypınar bölgeye gitti.
Hatay’ın Antakya, İskenderun ve Payas ilçeleri ile Mersin’in Tarsus ilçesi ve Adana’da 4 gün çalışma yapan grup, kültür varlığı binalar ile kentsel sit alanında sarsıntıyla oluşan hasarların nedenlerini araştırdı ve hasar sistemlerinin tahlilini yaptı.
Projeyle elde edilen bilgilerle hasar gören yapıların onarım süreçlerinde müdahale kararlarının daha sağlıklı alınması hedefleniyor.
ULU CAMİ ENKAZA DÖNÜŞTÜ
İÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller, Hatay’daki kültür varlığı yapılarda ve tarihi dokuda oluşan hasarı, farklı disiplinlerin nazar açısıyla pahalandırmak için alana çıktıklarını söyledi.
Projeyi daha geniş tutmayı hedeflediklerini fakat ağır kültürel miras içerdiği için Antakya’ya daha Çok konsantre olduklarını belirten Eyüpgiller, anıtsal yapıların ne biçimde hasar gördüğünü tespit etmeyi ve bu yapılara onarım evresinde gerekecek mimari ve mühendislik müdahalelerini belirlemeyi amaçladıklarını belirtti.
Prof. Dr. Eyüpgiller, alan araştırmalarına ait bulgularını şöyle aktardı:
“Ulu Cami, Antakya’nın en Kıymetli yapılarından biri, yıkıntı halinde. Bunun sebebi de ırmağa Fazla yakın, fay çizgisi üzerinde ve alüvyon tabana oturuyor olması. Onun dışında Pir Ali Mescidi, Habibi Neccar Mescidi üzere aşikâr başlı anıtsal yapıları inceledik. Saydığım nihayet iki yapıda durum Fazla İç açıcı olmasa da biraz daha düzgündü. Kubbelerini kaybetmiş durumdaydı bu yapılar. Bunların hasar düzeneklerini mimari ve mühendislik bağlamında kıymetlendirecek bir çalışma yaptık.”
HATIL, KENET SİSTEMLERİ VE ZIVANALARIN EKSİKLİĞİ GÖZLEMLENDİ
Bölgedeki tarihi yapıların hasar görmesinde birbirine eklemlenen pek Fazla neden olduğuna işaret eden Eyüpgiller, şunları kaydetti:
“Bunlar 400-500 yıllık yapılar. Zelzeleleri göz önüne alarak inşa edildiklerini düşünebiliriz lakin bu şiddette bir sarsıntının de yakın yüzyıllarda gerçekleştiğini bilmiyoruz, kayıtlarda bu türlü bir şey yok. Dolgu yerde yer almaları, Asi Irmağı Kıymetli bir etken burada, fay sınırının yakından geçiyor olması, en Kıymetli etkenler ortasında gözüküyor. Bunun dışında aslında bu yapılarda daha birinci inşa devirlerinden kaynaklanan problemler olduğu tarafında de tespitlerimiz oldu. Hatıl eksikliğini gözlemledik. Masif kagir yapılar olmakla Birlikte yatay hatıllar bu Cin yapıları her Vakit için destekleyici ögelerdir, bunlar yoktu. Taşları birbirine bağlayacak kenet sistemlerinin ya hiç olmadığını ya da Fazla yetersiz olduğunu gözlemledik. Bilhassa minarelerde bunu söyleyebilirim. Tüm minareler yıkılmış durumda Antakya bölgesinde, tarihi olsun, yeni olsun. Tarihi minarelerde Fazla az sayıda kenet ve zıvana gördük. Kenet ve zıvanalar minarelerin taşlarını birbirine yatayda ve düşeyde bağlayan Temel elemanlardır. Bunların yetersizliği yapıların ayakta kalmaması sonucunu doğurmuş görünüyor.”
Sit alanı içerisinde yer Meydan Sarımiye Mescidi’nin minaresinin Pabuç kısmına kadar devrildiğini ancak yapının ayakta durduğunu, bunun Ufak boyutlu olmasından kaynaklandığını anlatan Eyüpgiller, duvarları kagir, üst örtüsü ahşap olan caminin çatı sisteminin duvarları desteklediğini öngördüklerini, bu sayede caminin anne yapısının küçük tefek çatlaklarla sağlam kaldığını söyledi.
GELENEKSEL YAPILARDA NİZAMLI BAKIM AFETLERDEN KORUYOR
Prof. Dr. Eyüpgiller, bölgedeki sivil mimarlık örneklerinden olan klâsik konutların uzun yıllar boyunca ihmal edilmiş, tamirat görmemiş yahut tahrip edilmiş olanların ağır hasarlı olduklarını tespit ettiklerini, ortalarında yerle bir olanların da bulunduğunu belirtti.
Antakya’nın 2005-2006 yıllarında kültür turizminde “parlayan yıldız” olduğunu ve buradaki yapıların restore edilmesiyle Fazla sayıda restoran, kafe, butik otel üzere ögelerin devreye girdiğini belirten Eyüpgiller, şu değerlendirmede bulundu:
“Bu yıllarda, Özellikle 2010 döngüsünde yapılan klasik yapıların onarımları sayesinde pek Fazla klasik yapının ayakta kalmış olduğunu gördük. fakat bu hiç hasar görmedikleri manasına gelmiyor. Zira yaşanan Fazla şiddetli bir zelzele. Kesinlikle az ya da Fazla hasar Mevcut ancak büsbütün yıkılma ile Fazla fazlaca karşılaşmadık. Anıtsal Bina olsun, sivil mimarlık örnekleri olsun, bütün klâsik yapılarda sistemli bakım yapılması onların ömrünü de uzatacak. Yaşadığımız ağır zelzele üzere afetlerden de daha rahat kurtulmalarını sağlayacaktır.”
Hatay Valiliğiyle 2003-2004 yıllarında Antakya’da kentsel canlandırma projesi için harekete geçtiklerini, Kurtuluş Caddesi’ndeki 800 metrelik bir alanda bulunan kültür varlığı olan ve olmayan bütün yapılarda başlatılan onarım süreçlerinin zelzele öncesine kadar devam ettiğini anlatan Eyüpgiller, buradaki yapılar afetten hasar alsa da onarım sayesinde sarsıntısı daha hafif atlattıklarını gözlemlediklerini lisana getirdi.
YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİNDE ÇAĞDAŞ TEKNİKLERE MUHTAÇLIK VAR
Prof. Dr. Eyüpgiller, hasar sistemlerini tespit ederek onarım ya da rekonstrüksiyon sürecine katkı sağlamayı hedeflediklerini belirterek, şöyle devam etti:
“Örneğin, ulu Cami yine inşa edilecek, rekonstrüksiyon olacak. Bu yapıları eski özgün dediğimiz haliyle ayağa kaldıracağız, tekrar inşa edeceğiz yahut restore edeceğiz. orjinal yapılarından kaynaklanan meseleleri da var. Bu da şu manaya geliyor, çağdaş müdahalelere gereksinim var. Bu yapıların daha dirençli olabilmeleri için bunlarda Çeşitli mühendislik, mimarlık uygulamalarıyla daha kuvvetli olmalarını sağlamamız gerekiyor. Bunu yapabilmemiz için de öncelikle hasarların nedenini anlamalıyız. Yani yerden kaynaklanan hasarlar karşımıza çıkıyor. Bu takdirde temellerinde, oturdukları arazi modülünde birtakım müdahalelerde bulunmamız lazım. Duvarlar zelzelenin yıkıcı gücüne karşı duramadıysa ekstra mühendislik müdahalelerine muhtaçlık olduğu sonucuna varılabilir. Kenetler, gergiler, Tüm bunlar günümüzde milletlerarası etraflarda kabul edilen çağdaş müdahaleler. Hem insan kaybı hem maddi kayıp, her biri için bu Cin müdahaleler yapıların daha sağlıklı, uzun ömürlü yaşamalarına fırsat verecektir.”
Eyüpgiller, 1964 tarihli Venedik Tüzüğü’nün tarihi yapılara ve kentlere ne formda müdahale edileceğini tanımladığını belirterek, “Burada açıkça der ki Şayet bir klasik yapının özgün yapısı ayakta kalması için kâfi değilse bu yapıyı restore ederken ona çağdaş tekniklerle müdahale edilebilir. Tüm bunlar Venedik Tüzüğü’nün de tanımladığı üzere çağdaş dokunuşlar olarak, bu ve gibisi yapıların onarımlarında devreye girebilir” diye konuştu.
Tarihi kent ve oluşturulacak yeni kentin bir Tüm olarak ele alınması gerektiğine dikkati çeken Eyüpgiller, her ikisinin birbirini beslemesi için Gerekli ortam oluşturulmasını ve ulaşım akslarıyla birbirine temaslı olması gerektiğini kelamlarına ekledi.
Yorum Yok