Fatih Sultan Mehmet’in İtalyan ressam Gentile Bellini’ye sipariş ettiği ve Londra’nın Victoria ve Albert Müzesi‘nin en Kıymetli yapıtları ortasında yer Meydan Ünlü portresinin üzerinde Latince “Dünyanın Fatihi” yazısı var.
Bellini’nin “Sultan II. Mehmet” isimli portresine ait ayrıntılar ve tablonun öyküsü, yapıtın sergilendiği Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’nin (VA) açıklamaları ile yapıtı envanterinde bulunduran Ulusal Galeri’nin yetkililerinden edinilen bilgiler dikkat alımlı.
Osmanlı’nın Venedik’ten hem fotoğrafta hem de heykelde başarılı bir sanatçı istemesi üzerine İstanbul’a gönderilen Bellini, 1479’da başladığı seyahatini 1481’in birinci aylarında bitirdi.
Fatih’in sadece portresini değil kabartmalı bronz madalyonunu da yapan Bellini, İstanbul’da bulunduğu sırada periyodun Osmanlı vatandaşlarını, görüntülerini ve kıyafetlerini de resmetti.
Bugün bütün ayrıntıları bilinmese ve sanat eleştirmenlerinin eleştirdiği noktaları olsa da portre, Orta Çağ’ın en Değerli başkanlarından birinin, o Devre için Çağdaş sayılacak bir çizimi özelliğini taşıyor.
TABLODAKİ TAÇLAR FATİH’İN KIYMETLİ FETİHLERİNİ SEMBOLİZE EDİYOR
Eserin sergilendiği Victoria ve Albert Müzesine nazaran, portre İstanbul’da yapılmış olsa da İtalyan Rönesans sanatkarlarının biyografilerini kaleme Meydan 16. Yüzyıl müellifi Giorgio Vasari’ye nazaran tablo, Bellini’nin Venedik’e dönmesinden sonra tamamlandı.
Tablonun altında yazan “1480, Kasım’ın 25’inci günü” tabiri tablonun İstanbul’da yapıldığına işaret etse de tablonun yazma kısımlarındaki bozulmalar Çeşitli periyotlardaki tamirlerde Aka oranda yok olmuş durumda.
Rönesans devrinde yapılmış en Kıymetli Müslüman kişinin portresi özelliğini taşıyan eser tıpkı vakitte şark ve batı sanatının sembollerini her noktasında barındırıyor.
Portrede sağ ve sol üstte olmak üzere üçer taç bulunuyor. Bu üç taç, şark Roma İmparatorluğu, Trabzon Rum İmparatorluğu ve Anadolu’nun fethi manasına gelen Konya’nın alınması ile Fatih Sultan Mehmet’in üç Kıymetli zaferini simgeliyor.
Tabloda Fatih Sultan Mehmet bir kemerli kapı içinde görülüyor. Bu kapının Venedik’teki Aziz Zekeriya Kilisesi’nin girişi olduğu düşünülüyor. Bellini’nin İstanbul’a gelmeden Evvel görme talihi bulduğu giriş, Osmanlı sanatındaki kapı sembolizmine de işaret ediyor.
Osmanlı’da “devlet” manasında da kullanılan kapı (Bab) sözü, adaletin tesis edildiği yer manasına da geliyor. Aziz Zekeriya Kilisesi’nin kapısı kötülüklerden düzgünlüğe girişi sembolize ediyor.
“DÜNYANIN FATİHİ” YAZISI VAR
Tabloda sol profilden çizilen Fatih’in başında Kırmızı ak bir sarık bulunuyor. Sarık, Fatih’in siyasi ve dini mevkisini sembolize ediyor, Yan duruş ise Venedik’te o devirde yeni yeni ortaya çıkmış portreleri profilden çizme modasının bir yansıması.
19. yüzyılda adeta yine boyanarak tadilatı yapılan tabloda birtakım ayrıntılar kaybolsa da kemerli kapının altındaki mücevherlerle süslenmiş dantelli örtüdeki ayrıntılar ve titizlik dikkati çekiyor.
Fatih’in kemerli burnu ve çıkık çenesinin tabloda yer alması ise Rönesans fotoğrafında bir kişinin, kim olursa olsun her istikametiyle olduğu üzere resmedilmesinin en Kıymetli birinci örnekleri ortasında yer alıyor.
Tabloda kemerli girişin iki alt ucunda iki yazma göze çarpıyor. Vakitle kısmen okunmaz hale gelen yazılarda “1480, Kasım’ın 25’inci günü” ve Latince “Victor Orbis” (Dünyanın Fatihi) sözü yazıyor.
Müzede biri Yine Bellini tarafından yapılmış üç Fatih Sultan Mehmet kabartmalı madalyon da sergileniyor. Bellini’nin madalyonunun gerisinde Yeniden tablodaki üzere üç taç yer alıyor.
Constanza de Ferrera’nın madalyonunun gerisinde Fatih Beygir üzerinde tasvir edilirken, Bertoldo di Giovanni’nin yapıtının ardında Beygir arabası üzerinde bir genç kabartması bulunuyor.
KOLEKSİYONERLERİN MİRASI OLARAK MÜZE ENVANTERİNE GİRDİ
Tablo ile madalyonların müzelere kimlerden geldiği bilinse de bu şahısların yapıtları nasıl elde ettiğine ait bilgi bulunmuyor.
Son 10 yılda yaklaşık 30 milyon ziyaretçi ağırlayan Victoria ve Albert Müzesindeki bilgilere nazaran, tablonun sahibi Ulusal Galeri lakin galeri envanterine Austen Henry Layard isimli İngiliz diplomatın mirası olarak 1916’da iç olmuş.
İngiltere’nin 1877’de İstanbul’a atadığı büyükelçi olan Layard, farklı devirlerde Osmanlı topraklarında farklı kademelerde diplomatlık ve arkeolojik araştırma takım başkanlığı da yaptı.
Çocukluğu Venedik’te geçen Layard, emekliliğinde de Venedik’te yaşadı. Sanat yapıtı koleksiyonu yapan Layard, diplomatlığın verdiği dokunulmazlık sayesinde birçok sanat yapıtını rahatlıkla İngiltere’ye kaçırabildi.
Layard, 1894’te öldüğünde koleksiyonundaki birçok yapıtını miras olarak Ulusal Galeri’ye bırakırken, bunlar ortasında Bellini’nin Fatih portresi de yer aldı.
Di Giovanni ve de Ferrera’nın madalyonları ise 1909’da ölen Amel insanı ve koleksiyoner George Salting’in miras yoluyla müzeye bağışladığı yapıtlardan.
Yorum Yok