İstanbul’un tarihi surları

İstanbul’un fethinin sembolleri ortasında yer alan tarihi surlar, dünyanın en uzun tarihi yapıtları ortasında yer alıyor. 

Kara tarafından 6 bin 600, Marmara tarafından 8 bin 500, Haliç tarafından 5 bin 420 metre olmak üzere yaklaşık 20 kilometre 520 metre uzunluğuyla yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeken tarihi surlar, kara surları, hendek, Hariç sur ve İç sur olmak üzere 3 kısımdan oluşuyor.

Surlara bitişik, günümüzde birçoğu yıkılmış, çatlamış durumda, çoğunluğu kare planlı ve 25 metre yüksekliğinde 96 burç bulunuyor.

Marmara ve Haliç surlarının önündeyse hendek ve Hariç sur bulunmuyor. Bu surların kalınlığı 5 metre, yüksekliği de 15 metreye kadar ulaşıyor. Bu surların Marmara tarafında 103, Haliç tarafında ise 94 burç yer alıyor.

İSTANBUL’UN BİRİNCİ SURLARI

Şehrin en eski surları, İstanbul’un birinci kurulduğu yer olan bugünkü Topkapı Sarayı’nın bulunduğu zirveyi çevreliyordu. Topkapı Sarayı’nı çevreleyen yani “Sur-i Sultaniye” diye isimlendirilen kara surları dışındaki sonları kuşatıyordu.

İkinci sur inşasının sonları ise bugünkü Yeni Cami civarından başlayıp, Çemberlitaş’tan geçerek güneye, Marmara Denizi’ne ulaşıyor, oradan da kıyıyı takip ederek Sarayburnu’nu kuşatıyordu.

Bu ikinci suru Roma İmparatoru Septimius Severus, MÖ 2. yüzyılın sonunda kenti yerle bir ettikten sonra yine inşa ettirdi.

Her sur yapıldığında kenti kuşatan, eski surların dışına gerçek büyüyen ve gelişmekte olan bir İstanbul ortaya çıktı.

Üçüncü surlar birinci ismiyle Roma daha sonraki tarihlerde şark Roma yani Bizans İmparatorluğu periyoduna birinci adımı atarken inşa edildi.

Roma İmparatorluğu’na İstanbul’u başşehir yapan İmparator 1. Constantinus tarafından yaptırılan İstanbul’un üçüncü surları, Samatya Kapısı’ndan başlayarak Cerrahpaşa Esekapı mevkisinden, Aksaray-Topkapı yolu üzerinden Haliç’e yanlışsız devam ederek, Sultanselim semtinden Cibali’ye inen surlardan oluşuyor.

Bugün Tarihi Yarımada’yı çevreleyen surların pozisyonu ise İmparator 2. Theodosius tarafından miladi 439 yılında eski surların genişletilerek oluşturulmasından meydana geldi.

SURLAR TARİH BOYUNCA İKİ Sefer AŞILABİLDİ

İstanbul’un uzun yıllar fethedilemeyen efsanevi bir Belde olmasının en Aka sebebi etrafını kuşatan bu surlar oldu.

2 bin yıla yakın bir mühlet boyunca İstanbul surları pek Fazla Defa kuşatılmış olmasına Karşın sırf iki Sefer aşılabildi. 1204 yılında Latinler tarafından işgalinde ve 1453 yılında Osmanlıların fethinde bu durum gerçekleşebildi.

Tarihi surlar, yüzyılların koşulları içerisinde sağlam bir biçimde inşa edilmesi, kara tarafından 4 kademeli bir düzey içinde olmasının yanında kıyılarında denize sıfır yükselen surları ile eşsiz bir savunma sistemine sahipti.

Kara surlarının önünde 20 metre genişlik ve 7,5 metre derinliğinde su dolu hendekler bulunuyordu. Bunların ardında mızraklı askerlerin beklediği savunma mazgalları yer alıyordu. Savunma mazgalları geçildiği takdirde 5-7 metre yüksekliğindeki orta surlara geliniyordu. En geride ise 12-13 metre yüksekliğinde asıl surlar bulunuyordu. Bu özelliği ile uzunluk bakımından önde olan Çin Seddi, İstanbul surları karşısında yetersiz bir savunma düzeneği olarak kalıyordu.

Sağlam surlara sahip olması nedeniyle İstanbul, Osmanlılar tarafından fethedilinceye kadar 29 Defa kuşatıldı.

Topkapı Sarayı kapısından başlayarak Haliç’e, buradan Yedikule’ye ve tekrar Topkapı Sarayı’na dolanan duvarlar ortasında, Topkapı, Edirnekapı, Çatladıkapı, Kumkapı, Yenikapı üzere günümüzde de kullanılan kapılar yer alıyor.

Şehir Vakfı genel Sekreteri Süleyman Faruk Göncüoğlu, İstanbul’u 16 asırdır kuşatan tarihi surların kıymetini ve özelliğini AA muhabirine anlattı.

İstanbul’un tarihi surlarının, dünya uygarlık tarihi içinde Kıymetli bir yere sahip olduğunu belirterek, “Maalesef biz daha hala bunu Önemli bir formda inceleyebilmiş ya da ortaya koyabilmiş değiliz.” dedi.

İstanbul surlarının klasik Ortaçağ surlarından en Aka farkının, birebir vakitte estetik dertlerle inşa edilmesi olduğunu Anlatım eden Göncüoğlu, şunları kaydetti:

“İstanbul surları, askeri ve Belde mühendisliğinin muazzam bir işbirliği örneği olup estetik korkular da taşımaktadır. Kadim İstanbul surları, Çin Seddi’nden daha Fazla tarihi olayların ve şahısların merkezinde rol oynamış dünya uygarlık tarihi içerisinde Kıymetli bir ayrıcalığı sahiptir.

Tarih içinde oynadığı roller, burada yaşanan tarihi olaylar, buranın inşasında rol oynayan devlet adamlarının tarihteki yeri ve İstanbul’u ele geçirmek için gelen kavimlerin, orduların yaşadığı savaşlara sahne olması bakımından, Çin Seddi’nden daha işlevsel daha estetik ve tarihi misyonunun daha Çok olduğunu söylemek mümkün.”

Surların 5. yüzyılda nihayet sonlarını aldığı formundan sonra 8. yüzyıldan itibaren tamiratlarının gerçekleştirildiğini anlatan Göncüoğlu, “Bunun sebebi nedir? İstanbul’un Persler, Bulgarlar, Avarlar, Peçenekler tarafından kuşatılması. Ayrıyeten 7. Yüzyıl periyodu İstanbul’un Arap orduları tarafından Daimi kuşatıldığı ve surların tahrip edildiği bir periyot. O nedenle surlar, 8. yüzyılda Önemli bir tamir geçiriyor.” dedi.

“Surlar, fetihle farklı bir Ebat kazandı”

İstanbul’un fethiyle birlikte surların artık kenti koruyan ve bir Belde devletinin nihayet nefesini verdiği yer olmaktan çıktığını aktaran Göncüoğlu, kelamlarına şöyle devam etti:

“İstanbul’un fethiyle surlar farklı bir Ebat kazanıyor. Kente giriş ve çıkışlar, surlardan yapılıyor. Marmara surlarının giriş noktası Bahçekapı, yani bugün İTO’nun olduğu yer. Burası 24 saat Aleni olan ve denizden girişin denetimli yapıldığı kapı. Edirnekapı, Topkapı, Silivrikapı, Yedikule Kapısı, İstanbul’un askeri, siyasi ve iktisadi noktasında Fazla Değerli kapılar. İstanbul’un fetihten sonra surların kenti müdafaası kıymetini yitirmiş olsa bile kentin nizamı ve asayişi noktasında sur kapıları Kıymetli bir vazife arz ediyor. İstanbul’un sur kapıları akşam namazı ile kapanıyor, sabah namazı ile açılıyor.”